Een voorloper
van ForumC in Oxford
door Arend
Smilde
online
gepubliceerd op 8 november 2012
https://geloofenwetenschap.nl/een-voorloper-van-forumc-in-oxford
Twee maanden
geleden is, met veel te weinig tamtam, de geschiedenis ontsloten van een
belangrijke voorloper van ForumC.
Ik bedoel de Oxford University Socratic Club. Dit was
een universitaire debatingclub in Oxford die eind 1941 werd opgericht, vooral
in haar begintijd bloeide, en na dertig jaar ten einde kwam. In het eerste
decennium werden in totaal vijf bundels voordrachten, samenvattingen en
gespreksverslagen uitgebracht onder de titel Socratic
Digest. Een complete serie was tot voor kort maar op enkele plaatsen ter
wereld te raadplegen. Nu zijn ze in één eenvoudige bundel van 240 pagina’s op
A4-formaat verkrijgbaar.
C. S. Lewis
De vraag wie
hierop zat te wachten is vlug beantwoord. Heel wat liefhebbers van C. S.
Lewis zaten hierop te wachten. De genoemde bloeitijd was de tijd toen Lewis
preses was en regelmatig optrad als spreker of opponent. Enkele voordrachten
van hem staan (al of niet samengevat) in de Digest, maar het meeste
daarvan was allang elders herdrukt. Belangrijker is dat nu het kader zichtbaar
wordt waarin dit werk van Lewis staat; niet eens zozeer omdat het de lectuur
daarvan verrijken zou, hoewel dat ook gebeurt, maar omdat hier, met of zonder
Lewis, verbazend veel moois en goeds aan de vergetelheid ontrukt is.
De Socratic Club werd opgericht als forum voor rationeel debat
over “the pros and cons of the Christian Religion” (zoals het in het oprichtingsdocument staat). Het
uitdrukkelijke verzoek aan iedere deelnemer was niet op de slechtste, maar op
de beste argumenten van de tegenpartij in te gaan. Dat er veel aandacht uitging
naar de verhouding van geloof en wetenschap spreekt vanzelf. De variatie aan
onderwerpen was groot en het niveau van bijdragen veelal voortreffelijk. Niet
alleen veel onderwerpen, ook veel van wat daarover gezegd wordt zal menig ForumC-bezoeker bekend voorkomen. Des te meer schittert één
onderwerp door nagenoeg complete afwezigheid: schepping en evolutie.
Debatten
Was de Socratic Club met dat al nu ook voorloper van ForumC? Een gevoel van verwantschap wordt bevestigd door
het feit dat Lewis in 1955 als preses opgevolgd werd door de filosoof Basil Mitchell (1917-2011), die later Nolloth
Professor of the Philosophy
of the Christian Religion
werd en als zodanig de directe voorganger van Richard Swinburne
– die onlangs in Amsterdam met Herman Philipse debatteerde over de vraag of God
bestaat. Dit was weliswaar een initiatief van het Veritas-forum,
en niet van ForumC, maar dat verschil doet hier
weinig ter zake. Een debat als tussen Philipse en Swinburne, of Dennett en Kennedy, of Swaab en Van Praag, en noem maar op, is precies het
soort debat waarvoor de Socratic Club werd opgericht
en waarmee zij een jaar of zeventig geleden in Oxford volle zalen trok.
Op de lijst van
sprekers ontbreekt de naam van Bertrand Russell, maar hij zou hier op zijn plaats zijn geweest. Zijn
tegenspeler in een beroemd radiodebat uit 1948 (ook al over het bestaan van
God) was de katholieke filosoof en historicus Frederic Copleston, die datzelfde jaar wel in de Socratic Club optrad. De meeste namen op die lijst zijn
niet meer bekend, zeker niet in Nederland. Bij sommigen bekend zijn misschien
nog wel de theoloog-filosoof Austin Farrer, de geneticus
J. B. S. Haldane, de bioloog-filosoof C. H. Waddington, de
zoöloog en etholoog Konrad Lorenz, de wetenschapshistoricus J. D. Bernal,
de filosofen Elizabeth Anscombe, J. L.
Austin, Michael Dummett, Antony
Flew, R. M. Hare, H. D. Lewis (geen
familie), Iris Murdoch (vooral bekend
als romanschrijfster), Stephen Toulmin en Bernard
Williams, de veelzijdige geleerde en schrijver Jacob Bronowski,
de historicus Christopher Dawson en de schrijfster Dorothy Sayers. Let
wel: de Socratic Digest bevat maar een
klein deel van alle gehouden voordrachten. Van de zojuist genoemde namen,
bijvoorbeeld, zijn alleen Copleston, Farrer, Anscombe en Murdoch
vertegenwoordigd.
De bekendste
sessie in de geschiedenis van de Club is die van 2 februari 1948. Elizabeth Anscombe zou toen, als jong filosofisch talent, Lewis
hebben verslagen met haar kritiek op zijn boek Miracles. Anscombe zelf heeft later gezegd dat deze kwestie nogal is
opgeblazen door vrienden van Lewis die er misschien weinig van begrepen. In het
geheel van de Digest valt nu bovendien op dat haar voordracht een van de
minst heldere en minst leesbare is. Eigenlijk het meest belangwekkend voor
Lewis-lezers, wellicht ook in het algemeen, is zijn over jaren uitgestrekte
debat met de filosoof H. H. Price. Onthutsend is
het soms wel om te zien hoe weinig nieuws er onder de zon is. Je kunt, dacht ik
weleens, net zo goed de Socratic Digest
lezen als de website van Geloof&Wetenschap.
Naar aanleiding
van: Socratic Digest. Reprinted from five issues originally published
separately between the years 1943 and 1952. Edited by Joel D. Heck. Concordia University Press, Austin, Texas 2012. ISBN
9781881848165. Te bestellen via www.lulu.com, prijs € 21,65.